Jest to jedna z wystaw prezentujących najcenniejsze kolekcje w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur. Zgromadzone na niej dzieła – przede wszystkim malarstwo epitafijne i portretowe – ilustrują główne zagadnienia stylowe i treściowe kultury artystycznej w Prusach Książęcych, jej specyfikę i zróżnicowanie.
Z bogatego liczebnie i niezwykle wartościowego pod względem artystycznym zespołu dzieł sztuki luterańskiej, którego szczególną zaletą jest pochodzenie bez wyjątku z terenu dawnych Prus Książęcych, wybrano przykłady kilku nurtów stylowych – od szkoły cranachowskiej, poprzez wpływy niderlandzkie około 1600, po dość konserwatywny nurt rodzimy, długo czerpiący z tradycji późnego renesansu. Najbardziej godne polecenia uwadze zwiedzających są obrazy najwcześniejsze: Portret Lutra z warsztatu Cranach mł. (1546) oraz prace nadwornego malarza w Królewcu, Henryka Königswiesera: Epitafium Hansa Nymptscha (1557, sygn.) i Epitafium Antoniego Borka (po 11575), Epitafium Melchiora i Fryderyka Lehndorffów (po 1572). Niezwykle złożonymi inspiracjami (m.in. przedstawienie Trójcy Świętej według słynnego wzoru Dürera) wyróżnia się znacznych rozmiarów Epitafium rodziny Dohnów, jedna z ostatnich – lub wręcz ostatnia – praca innego dworskiego malarza w Królewcu Hansa Hennenbergera (zm. 1601). Tłem dla przedstawienia jest panorama Morąga. Czymś zupełnie wyjątkowym są urokliwe epitafia pastorów, najczęściej rodzinne, zawierające w sobie pierwiastki kultury artystycznej, życia duchowego, literatury i obyczaju. W dziedzinie portretu dworskiego i komemoratywnego zaznaczają się ponadto wpływy sarmatyzmu (!), które szczególnie mocno ukazuje całopostaciowy Portret pastora Dawida Pomiana Pesarowiusa (zm. 1693), jak również spokojny barokowy realizm z kręgu mecenatu artystycznego Hohenzollernów w 2. poł. XVII i na początku XVIII w. – oddziałujący na sztukę w Prusach Książęcych aż po czasy oświecenia (na wystawie pojedyncze portrety szlachty, pastorów, urzędników i mieszczan).
